Odszkodowanie dla opiekuna osoby niepełnosprawnej w stopniu znacznym – wyrównanie specjalnego zasiłku opiekuńczego do wysokości świadczenia pielęgnacyjnego

Opiekunowie bliskich osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym, którzy musieli zrezygnować z pracy zarobkowej lub nie mogą jej podjąć są podzieleni na dwie grupy. Jedną grupą są opiekunowie osób u których niepełnosprawność wystąpiła w wieku do 18 lat (lub 25 jeżeli dana osoba dalej się edukowała). Druga grupa to z kolei opiekunowie osób u których niepełnosprawność niepozwalająca na samodzielną egzystencję wystąpiła w wieku dorosłym.

Różnica w traktowaniu obu grup jest ogromna. Pierwsza grupa otrzymuje świadczenie pielęgnacyjne wynoszące w 2020 roku 1830 zł. Druga grupa z kolei otrzymuje specjalny zasiłek opiekuńczy, który w roku 2020 wynosi 620 zł. Dodatkowo ta kwota jest przyznawana tylko w przypadku, gdy dochód rodziny nie przekracza 764 zł netto na osobę. W obu przypadkach świadczenie zostaje przyznane jeśli stan zdrowia podopiecznego nie pozwala na jego samodzielną egzystencję.

Jednakże można zadać sobie pytanie, jaka jest różnica między matką opiekującą się niepełnosprawnym dzieckiem a kobietą, która opiekuje się niepełnosprawnym mężem? Obie grupy osób mogły oddać bliskich do ośrodków opiekuńczych i żyć własnym życiem. Jednakże z miłości zdecydowali się poświęcić własne życie osobiste i zawodowe, aby być przy bliskiej osobie i pomagać jej w codziennej egzystencji 24 godziny na dobę każdego dnia. Nie da się również pominąć faktu, że większości przypadków wiąże się to z gorszą sytuacją finansową.

Dlatego też osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy czują się słusznie niesprawiedliwie traktowane przez Państwo. Na szczęście jest możliwość walki o odszkodowanie od Państwa.

Nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych z 30 czerwca 2013 i jej wpływ na świadczenie pielęgnacyjne

Wyżej opisany stan rzeczy istnieje w Polsce od nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych z 30 czerwca 2013 roku. Przed tą datą nie było specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego a wszystkie osoby rezygnujące z pracy zawodowej aby opiekować się bliską osobą potrzebującą pomocy w codziennej egzystencji dostawały świadczenie pielęgnacyjne. Po nowelizacji podzielono opiekunów na tych, u których podopiecznych stwierdzono niepełnosprawność w wieku nieletnim a tych u których stwierdzono ją już w dorosłym wieku. Pierwsza grupa dalej miała otrzymywać zasiłek pielęgnacyjny, natomiast dla drugiej stworzono inne świadczenie, czyli specjalny zasiłek pielęgnacyjny.

Niestety między kwotami tych świadczeń z roku na rok postępowała coraz większa różnica. W 2020 roku świadczenie pielęgnacyjny wynosi 1830 zł netto a specjalny zasiłek opiekuńczy tylko 620 zł netto. Jak widać, jest to jedna trzecia świadczenia pielęgnacyjnego. Opiekunowie osób dorosłych zaczęli więc walczyć o swoje prawa.

Dowiedź się więcej: Specjalny zasiłek opiekuńczy a świadczenie pielęgnacyjne dla opiekunów osób niepełnosprawnych.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 21.10.2014 r. wskazał, że wprowadzenie do ustawy o świadczeniach rodzinnych kryterium wieku powstania niepełnosprawności, jako przesłanki uzależniającej uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekunów jest już na wstępie niezgodne z Konstytucją. Wyrok mówi również o tym, że ustawodawca powinien w jednakowy sposób uregulować prawo do świadczenia pielęgnacyjnego opiekunów osób niepełnosprawnych, które nie są dziećmi. Niestety do dnia dzisiejszego nie nastąpiły zmiany przepisów respektujące w pełni wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

Niestety mimo tego wyroku organy administracji Państwowej w dalszym ciągu odmawiały opiekunom osób u których niepełnosprawność orzeczono w wieku dorosłym przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Spowodowało to falę skarg do Rzecznika oraz w wielu przypadkach wszczęcie postępowania sądowego w Sądzie Administracyjnym przeciwko organom Państwa. Wyroki Sądów Administracyjnych są korzystne dla opiekunów oraz potwierdzają, że odmowa prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na wiek osoby niepełnosprawnej już w chwili jej wydania naruszała prawa podmiotowe opiekuna osoby dorosłej.

Pozew o odszkodowanie od organów Państwa

Opiekun osoby niepełnosprawnej pobierający w ostatnich latach specjalny zasiłek opiekuńczy ma prawo starać się o odszkodowanie za poniesioną szkodę materialną oraz niezawinione pogorszenia stanu materialnego swojego oraz podopiecznego. Osoba ta może żądać dopłaty różnicy między kwotą świadczenia pielęgnacyjnego a kwotą specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Pozew indywidualny daje możliwość złożenia wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych spowodowane trudną sytuacją materialną oraz o adwokata z urzędu. Jeżeli jednak Sąd odmówi przyznania adwokata z urzędu oraz nie zgodzi się na zwolnienie powoda z kosztów sądowych, to niestety wystąpi konieczność pokrycia wszelkich kosztów samodzielnie.

Przeczytaj również artykuł: Różnice między świadczeniem pielęgnacyjnym a specjalnym zasiłkiem opiekuńczym.

Przedawnienie roszczeń

Okres przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w tych sprawach to standardowo 3 lata od momentu stwierdzenia szkody. Teoretycznie można rzec, że ten moment liczy się od wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21.10.2014 roku i wtedy sprawy były by przedawnione już trzy lata temu, czyli 21.10.2017 roku. Jednakże u opiekunów osób niepełnosprawnych szkoda następuje co miesiąc. Prawnicy stoją więc na stanowisku, że poszkodowani mogą żądać wyrównania świadczeń do trzech lat wstecz.

Przykład wyliczenia wysokości odszkodowania dla opiekunów osób niepełnosprawnych

Zgodnie z wcześniejszą informacją poszkodowany może żądać na etapie sądowym wyrównania specjalnego zasiłku opiekuńczego do kwoty świadczenia pielęgnacyjnego do 3 lat wstecz. W wyliczeniach przyjmiemy więc stan na dzień 1.09.2020 r.

Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego od 01.09.2017 do 01.09.2020 r.

• 2017 rok – 4 miesiące x 1.406 zł = 5.624 zł
• 2018 rok – 12 miesięcy x 1.477 zł = 17.724 zł
• 2019 rok – 12 miesięcy x 1.583 zł = 18.996 zł
• 2020 rok – 8 miesięcy x 1830 zł = 14.640 zł

Suma świadczenia pielęgnacyjnego pobierana przez opiekunów w latach od 01.09.2017 do 01.09.2020 r. to:

• 5.624 zł + 17.724 zł + 18.996 zł + 14.640 zł = 56.984 zł

Wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego od 01.09.2017 do 01.09.2020 r.

• 2017 rok – 4 miesiące x 520 zł = 2.080 zł
• 2018 rok – 10 miesięcy x 520 zł + 2 miesiące x 620 zł = 6.440 zł
• 2019 rok – 12 miesięcy x 620 zł = 7.440 zł
• 2020 rok – 8 miesięcy x 620 zł = 4.960 zł

Suma specjalnego zasiłku opiekuńczego pobierana przez opiekunów w latach od 01.09.2017 do 01.09.2020 r. to:

• 2.080 zł + 6.440 zł + 7.440 zł + 4.960 zł = 20.920 zł

Różnica między sumą świadczenia pielęgnacyjnego a sumą specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego w okresie od 01.09.2017 do 01.09.2020 r. to: 56.984 zł – 20.920 zł = 36.064 zł.

Koszty dla powoda przy złożeniu pozwu do Sądu Administracyjnego

Może być tak, że Sąd odmówi przyznania adwokata z urzędu oraz nie zgodzi się na zwolnienie powoda z kosztów sądowych. Wtedy niestety wystąpi konieczność pokrycia wszelkich kosztów samodzielnie. W przypadku pozwu w wysokości wskazanej wyżej (36.064 zł) wyliczonej na dzień 1 września 2020 roku będą to koszty:

• opłata od pełnomocnictwa dla adwokata – 17 zł,
• wpis sądowy czyli 5% wartości pozwu – 0,05 x 36.064 zł = 1803,20 zaokrąglone w górę daje 1804 zł,
• koszt zaliczki na ewentualnego biegłego sądowego – od 500 do 2000 zł,
• minimalne koszty zastępstwa procesowego dla adwokata w sprawie o takiej wartości pozwu to 3600 zł.

W razie wygranej w całości koszty te zostają zwrócone przez stronę przeciwną. Natomiast w przypadku przegrania sprawy powód czyli poszkodowany dodatkowo musi zwrócić również koszty strony przeciwnej. W sytuacji częściowej wygranej koszty są rozliczane stosunkowo do procentu wygranej.

Wybór pełnomocnika w sprawie sądowej

Osobom o ciężkiej sytuacji materialnej trudno by było zapewne pokryć takie koszty biorąc pod uwagę ryzyko. Dlatego też w pierwszej kolejności należy udać się na konsultacje do jednej albo też najlepiej do kilku Kancelarii Adwokackich. Należy poprosić o ocenę prawną sytuacji oraz przedstawienie przez Mecenasa analizy ryzyka sądowego. Ważne są również szanse na wygraną. Każdy adwokat może również inaczej podejść do wynagrodzenia. Jeden mecenas może zażądać opłaty z góry, a inny dopiero po zakończeniu sprawy. Na tej podstawie można wybrać pełnomocnika, który wzbudzi nasze zaufanie, rzetelnie oceni sprawę ale również przedstawi korzystną ofertę prowadzenia sprawy sądowej.

Kolejną opcją jest też zwrócenie się o pomoc do kancelarii odszkodowawczych. Większość z nich działa na zasadzie prowizyjnej, czyli pobiera jakiś procent od uzyskanego świadczenia. Niektóre kancelarie mogą również zaproponować pokrycie kosztów za klientów. Warto jednak rozeznać się na rynku i wybrać firmę godną zaufania.

Korzystne wyroki Sądów Administracyjnych dla opiekunów osób niepełnosprawnych

W ostatnich latach wiele osób zdecydowało się na pozew o zadośćuczynienie oraz wyrównanie świadczeń z ostatnich trzech lat do wysokości świadczenia pielęgnacyjnego. Część z tych spraw jest już na szczęście zakończona z pozytywnym wynikiem. Orzecznictwo sądów jest przychylne opiekunom, dlatego też ryzyko przegrania sprawy sądowej maleje. Dodatkowo do części tych spraw włączył się Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawiający dowody na potwierdzenie tezy powodów.

Wyższy Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 5 grudnia 2018 r. (sygn. akt IV SA/Po 712/18) stwierdził co następuje: Opiekun osoby z niepełnosprawnością ma prawo do zamiany specjalnego zasiłku opiekuńczego na świadczenie pielęgnacyjne dla opiekuna osoby, której niepełnosprawność powstała po 18. lub 25. roku życia. Warunkiem jest jedynie rezygnacja ze specjalnego zasiłku opiekuńczego na rzecz świadczenia pielęgnacyjnego.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie w wyroku z dnia 22.01.2018r. (sygn. akt VI C 1995/16) zasądził na rzecz opiekuna osoby niepełnosprawnej dorosłej kwotę 33.642,49 zł. Postępowanie toczyło się przeciwko Skarbowi Państwa, który był reprezentowany przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.